Bəli, düz oxudunuz. Gözləmədiyimiz gözləntilərimiz. Nədir? Necə olur? -tipli suallar keçir bəlkə də könlünüzdən. Ayrı-ayrılıqda yanaşsaq, bu birləşməni başa düşəcəyik. Gözləmək və gözləntilər haqda danışacağam. İlk növbədə onlara hansı tərzdə yanaşmalıyıq? , biz nə edə bilərik? , bugünə qədər nə etmişik? , özümüzdən asılı özümüzdən asılı özümüzlə bağlı hansı gözləntilərimiz var? , bunu etmənin xüsusi formulu varmı? , nə etməyə qadirik? , heç bu suallar haqda düşünmüşük? , bir dəqiqə belə düşünsək nəsə əldə edə bilərikmi?

Gözləmək və gözləntilər.  İnsan fərd kimi doğulur, sosial mühitdə inkişaf edib formalaşır. Hər birimiz ilk olaraq ailədə başlayırıq ünsiyyətə, yəni ilk sosial mühitimiz ailə olaraq qiymətləndirilir. Valideynlərimiz bizi cəmiyyətə, dövlətə nümunəvi bir şəxs kimi yetişdirirlər. İnsan daim inkişaf edir, öyrənir, sosiallaşır. Sosiallaşma- ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqədə, təmasda olmaqdır. Ətraf mühit insanın şəxsiyyətinin formalaşmasında çox böyük təsirə malikdir. Hər bir insan övladında “ özünəinam”  formalaşdırılmalıdır. Bu çox vacib məsələlərdəndir. Çünki, özünəinam insanın şəxsi inkişafı , cəmiyyətdə mövqe tutması üçün olduqca əhəmiyyətlidir. İnsan daim öz üzərində çalışmalı, qarşısında olan maneələrdən qorxmamalıdır. Hər birimiz, necə deyərlər, bir qayda olaraq həyatımızda maneələr törədən insanlara təşəkkür etməliyik. Çünki, qazanılan hər bir uğur maneədən sonrakı mərhələ gəlinən bir addımdır.

Maneələr bizə stimul verməli, ondan aldığımız güclə, böyük həvəslə yeni işimizə bağlanmalıyıq. Qonşu dövlətimiz olan Türkiyədə fərdi inkişafla bağlı araşdırma aparan Ahmet Şerif İzgören qeyd edir: “...Hər bir insanın həyatında A və B nöqtəsi vardır. A nöqtəsi bizim universitet dövrü, B nöqtəsi isə iş həyatıdır. Heç bir halda mümkün deyil ki, A-dan B-yə düz xətlə gedəsiniz. Müəyyən müddət qalxacaqsınız, maneələr olacaq enəcəksiniz, eniş-yoxuşlardan, həyatın sərt və yumşaq üzündən keçəcəksiniz və nəhayət özünüzü B nöqtəsində tapacaqsınız...”

Sizə bir yaxınımdan danışmaq istəyirəm. İnsan həm iradəli, həm özünəinamlı olmalı, qarşısındakı maneələrin öhdəsindən gəlməyi bacarmalıdır. Təbii ki, maneələri aşmaqda ən yaxın köməkçimiz, dayağımız valideynlərimizdir. Haqqında danışdığım şəxsə isə valideynləri tərəfindən elə də kömək gəlmirdi. Demək olar ki, anası tərəfindən dəstəklənirdi. Atası isə istər mənəvi, istərsə də maddi baxımdan qızına kömək edəcək halda deyildi- spirtli içki aludəçisi idi. Buna baxmayaraq həmin qızda özünəinam, iradə hissi anası tərəfindən güclü inkişaf etdirilmişdir. Qız oxumalı, təhsil almalı  olduğunu çox gözəl başa düşürdü və bununla da özünün gələcək məqsəd və hədəf anlayışlarını da dərk etmiş, üzərində daim çalışmışdı. İllər keçdi, məktəbi bitirdi, ali məktəbə qəbul oldu. Əhatə dairəsi daha da genişləndi, böyüdü. Ailə həyatı qurdu. İşləriylə əlaqədar ailəvi olaraq xarici ölkələrə səfərlər edirdi. Lakin gözlənilmədən həyat sərt küləyini əsdirdi, dostu, sirdaşı, can yoldaşını ondan birdəfəlik alaraq, qayıtması mümkün olmayan çox uzaqlara apardı... Bəzən qələm də artıq yazmaq istəmir...  Çox uzun yazmayacam... Sadəcə son olaraq söyləmək istəyirəm ki, hal-hazırda həmin xanım dünyanın, o cümlədən Fransanın məşhur universiteti olan Sarbon universitetinin fəxri doktorudur.  Bəli, həyatın sərt küləklərinə baxmayaraq, o küləklərə inad olaraq inam, iradə hissi, inadkarlıq olmalı və ya yaradılmalıdır.

İnsanın həyatda gözləmədiyi gözləntiləri olur. Gözləmədiyimiz gözləntilərə iki baxımdan aydınlıq gətirmək istərdim:

1) İnsanın daxilində yatan gücləri vardır. Hansı ki, özü bilsə, təəccüblənər. Çünki, bu güclərə sahib olduğunu ağlından belə keçirməz. Bu gücləri oyandırıb hərəkətə keçirə bilən insanın həyatında böyük bir dəyişiklik var.

Belə bir deyim mövcuddur ki, insan öz daxili sirlərini bilsəydi nə xoşbəxtliyi, nə sülhü, nə də içindəki işığı kənarda axtarardı.

2) Gözləmədiyimiz gözləntilər-insan inkişaf edib formalaşdıqca potensial deyilən bir anlayış var ki, onu qəbul edir. Bilik və intellektual bazanın olması potensialın yaradılması üçün əhəmiyyət kəsb edir. İnsan öz potensialını bildikdə nəyə qabil olduğunu da anlayır. Özündən müxtəlif gözləntilər formalaşdırır. Arzular, istəklər yaradır, təhsilində, karyerasında inkişaf etmək üçün yola düzəlir. Bu yol ona asan olmasa belə, ən azından gedib çıxacağı yeri tanıyır. Sonu şərəflə başa vuracağını bilir. Belə bir deyim də mövcuddur ki, əgər getdiyin yolun sonunu bilmirsənsə, o yolu getməyin mənası yoxdur.

Gözləmədiyi gözləntiləri həyata keçirmək üçün insanda xüsusi psixoloji həvəs, istək yaradılmalıdır.

Platonun özünəinamla bağlı belə bir fikri var ki, insan gərək istədiyini ürəklə etsin. Bax o zaman arzu olunan reallaşa bilər. Platonla bağlı belə bir hadisə nəql olunur:

“ Bir gün bir nəfər Platonun yanına gəlib söyləyir: Mən də sənin kimi müdrik olmaq istəyirəm. Platon oğlanla birgə çay sahilinə gəlir, oğlanın başını suyun dərinliklərinə qədər salır. Oğlan azad olduqdan sonra Platon belə bir sualla oğlana müraciət edir:  Başın suda olarkən ən çox nə istəyirdin? Oğlan təbii ki, sudan azad olub nəfəs almaq,-deyə cavab verir. Platon mən də müdrik olmağı elə istəmişəm,- söyləyir.”  Hər hansısa işi icra edərkən istəmək kifayət etmir bəzən. Gərək daxilən, ürəklə,  xüsusi bir yanğıyla bağlanasan istəyinə.

...ve son olaraq... Yaşından, cinsindən, milli mənsubiyyətindən, sosial təbəqəsindən, dilindən, dinindən, irqindən asılı olmayaraq hər birimizin gözləmədiyimiz gözləntilərimiz vardır. Bəlkə sizlərə qəribə gələ bilər, amma söyləməliyəm ki, bu gün- məqalə yazmağımın özü belə gözləmədiyim gözləntilər sırasındaydı. Bu gözləntilər hər bir insanda müxtəlif formada ola bilər. Çünki, gözləmədiyimiz gözləntilərimiz insanların məqsəd və hədəflərinə,  arzu, istəklərinə uyğun olaraq həyata keçirilir.

Hər birinizə gözləmədiyiniz gözləntilərinizi həyata keçirməkdə uğurlar arzu edirəm. Bu uğurları həyata keçirmək üçün bir yola düzəlirik. Çantamıza özünəinamınızı, iradə və məsuliyyət hissini, inadkarlığımızı qoymağı unutmayaq...

BDU-nun Sosial elmlər və psixologiya fakültəsi,

III kurs kurs tələbəsi QASIMOVA FATİMƏXANIM